Insiden pendaratan cemas sebuah pesawat pejuang F-35B Lightning II milik Tentera Laut Diraja Britain di Lapangan Terbang Antarabangsa Thiruvananthapuram, India, sejak 14 Jun 2025 kini berubah daripada sekadar masalah teknikal menjadi ujian besar terhadap keupayaan London mempertahankan kerahsiaan teknologi ketenteraan paling sensitif mereka apabila beroperasi jauh dari perairan sendiri.

Pesawat generasi kelima bernilai lebih USD 100 juta (kira-kira RM470 juta) seunit itu bukan sekadar jentera tempur biasa, tetapi ibarat ‘peti besi terbang’ yang sarat dengan teknologi salutan halimunan (stealth coating), rangkaian sensor bersepadu, sistem peperangan elektronik, dan pautan data (data link) berkelajuan tinggi yang menjadikannya antara sistem persenjataan paling dijaga rapi oleh Barat.

Hakikat bahawa aset berteknologi tinggi ini kini ‘terperangkap’ di lapangan terbang awam — walaupun dilindungi kawalan keselamatan Tentera Udara Diraja Britain (RAF) sepanjang masa — telah mencetuskan rasa malu yang mendalam kepada Angkatan Tentera Britain dan memaksa ahli-ahli Parlimen Westminster menuntut jaminan bahawa tiada teknologi sulit terdedah kepada pihak yang tidak sepatutnya.

Beberapa Ahli Jawatankuasa Pertahanan Parlimen Britain telah mendesak Kementerian Pertahanan (MoD) memberi kepastian bahawa tiada aspek salutan halimunan, avionik canggih atau sistem komunikasi pesawat tersebut telah disentuh atau dipantau pihak luar tanpa kebenaran.

Isu kerahsiaan teknologi ini berada di teras keseluruhan program F-35, iaitu projek multinasional yang diterajui Amerika Syarikat bersama sekutu rapatnya yang telah melabur beratus bilion dolar untuk membangunkan pesawat pejuang multi-peranan paling canggih di dunia.

Jurucakap Kementerian Pertahanan Britain dalam satu kenyataan menegaskan, “Pesawat berkenaan kekal di bawah kawalan ketat Britain, dengan anggota Tentera Udara Diraja mengawalnya 24 jam sehari.”

Namun punca sebenar pesawat F-35B itu mendarat cemas — pada mulanya dikaitkan dengan kehabisan bahan api dan cuaca buruk — kini disahkan berpunca daripada kegagalan sistem hidraulik yang kritikal, sekali gus membuka ruang persoalan tentang tahap kesiapsiagaan kumpulan serangan kapal pengangkut pesawat Britain dalam persekitaran Indo-Pasifik yang semakin kompleks.

Lebih membimbangkan, kawasan operasi pesawat ini berada di tengah-tengah rantau yang menjadi tumpuan pengintipan kuasa besar seperti China dan Rusia, yang sentiasa memburu sebarang peluang untuk mendapatkan maklumat teknikal bagi menyaingi keupayaan teknologi Barat.

Pihak berkuasa India, dalam hal ini, bertindak profesional dengan memberikan laluan kecemasan dan sokongan logistik penuh kepada rakan sekutu Britain.

Jurucakap Tentera Udara India (IAF) mengesahkan, “Sebaik sahaja pesawat F-35B mengisytiharkan pendaratan kecemasan, ia dikesan dan dikenal pasti oleh rangkaian IACCS IAF dan dibenarkan mendarat,” merujuk kepada Sistem Perintah dan Kawalan Udara Bersepadu India.

Pesawat F-35B tersebut adalah sebahagian daripada Operasi Highmast, iaitu penugasan strategik kumpulan serangan kapal pengangkut pesawat HMS Prince of Wales yang bertujuan menegaskan komitmen Britain untuk mengekalkan kehadiran ketenteraan di Indo-Pasifik, di samping menghantar isyarat jelas kepada Beijing bahawa London tetap komited mempertahankan kebebasan pelayaran di perairan antarabangsa.

Kapal pengangkut pesawat HMS Prince of Wales, bersama rangkaian F-35B, helikopter dan sehingga 4,500 anggota, mewakili keupayaan unjuran kuasa terbesar Britain di luar Eropah ketika ini.

Namun insiden ini jelas menunjukkan betapa rumitnya mengendalikan sistem persenjataan generasi baharu di perairan asing, apatah lagi apabila sebarang situasi kecemasan boleh mengakibatkan teknologi berprofil tinggi terdedah di lapangan terbang awam.

Bagi penganalisis keselamatan serantau, keadaan ini membuka ruang spekulasi bahawa negara seperti China pasti memantau setiap imej satelit, laporan tempatan atau aktiviti di media sosial untuk mencari petunjuk kelemahan teknikal pesawat tersebut.

Walaupun perimeter keselamatan sentiasa dipertingkat, pakar menjelaskan semakin lama pesawat itu tersadai, semakin tinggi risiko pencerobohan risikan — sama ada melalui pemantauan elektronik jarak jauh atau ejen manusia yang menyamar di kawasan awam.

Tambahan pula, kekurangan liputan media terperinci di Britain sendiri menimbulkan tanda tanya, dengan beberapa pemerhati mendakwa pihak Kementerian Pertahanan Britain sengaja menyekat penyebaran maklumat untuk mengekang rasa malu di peringkat domestik.

Pakar penerbangan terkenal, Guy Gratton, turut menyuarakan pandangan tegasnya di televisyen India dengan berkata, “Keheningan ini mungkin mencerminkan usaha menutup sesuatu yang jelas memalukan Tentera Laut Diraja dan industri pertahanan Britain.”

F-35B adalah varian STOVL (short take-off and vertical landing) yang direka khas untuk operasi kapal induk, membolehkan ia berlepas dan mendarat di dek penerbangan yang terhad tetapi membawa sistem rangkaian pertempuran dan pengumpulan maklumat risikan masa nyata.

Inilah yang menjadikan pesawat ini bukan sekadar platform tempur, tetapi juga ‘nadi’ rangkaian peperangan bersepadu Barat — dan secara tidak langsung menjadikannya sasaran bernilai tinggi untuk sebarang usaha pihak lawan memutuskan rantaian ‘kill chain’ dalam konflik masa hadapan.

Kehilangan kawalan walaupun seketika terhadap nod rangkaian berteknologi tinggi sebegini bukan sekadar isu logistik, tetapi tamparan kepada kredibiliti Britain yang mahu menonjolkan diri sebagai kuasa global yang dipercayai sekutu di Indo-Pasifik, khususnya ketika ketegangan di Laut China Selatan dan Selat Taiwan semakin memuncak.

Bagi pemerhati pertahanan, kegagalan untuk memulihkan pesawat tersebut ke geladak kapal induk — pada awalnya disebabkan cuaca buruk, kehabisan bahan api, dan kegagalan hidraulik — menonjolkan risiko sebenar operasi jarak jauh yang melibatkan pesawat berteknologi tinggi di kawasan yang tiada kemudahan pembaikan khusus.

Tentera Laut Diraja Britain sebelum ini pernah menghadapi situasi memalukan apabila pesawat F-35 terhempas ketika latihan berlepas dari kapal pengangkut pesawat dan bangkainya terpaksa dikeluarkan segera dari dasar laut bagi mengelak teknologi rahsia jatuh ke tangan Rusia.

Setakat ini, pihak Kementerian Pertahanan Britain masih belum memberikan garis masa jelas bilakah pesawat tersebut dapat diterbangkan semula atau dibawa pulang ke kapal pengangkut pesawat HMS Prince of Wales.

Media tempatan India pula melaporkan bahawa kerja-kerja pembaikan mungkin memakan masa beberapa minggu atau bulan bergantung kepada ketersediaan alat ganti khusus dan kepakaran jurutera penyelenggaraan.

Kerajaan India tetap komited memberi sokongan logistik kepada sekutu rapatnya itu, namun pihak London pasti sedar bahawa sebarang kecuaian dalam kawalan keselamatan boleh memberi implikasi jangka panjang bukan sahaja kepada integriti teknologi F-35B, tetapi juga reputasi Britain sebagai pengendali dipercayai kepada pesawat pejuang paling maju keluaran Amerika Syarikat.

Insiden terbaharu ini sekali lagi mengingatkan kepada semua angkatan tentera dunia bahawa keseimbangan antara penguasaan teknologi dan risiko operasi di persekitaran luar jangka memerlukan tahap kewaspadaan maksimum setiap masa.

Dalam suasana geopolitik serantau yang masih bergolak — daripada Laut China Selatan hingga ke konflik Ukraine — pesawat halimunan Britain yang masih ‘terkandas’ di bumi India kini menjadi simbol betapa rapuhnya dominasi teknologi sekiranya langkah perlindungan tidak dilaksanakan dengan sempurna, walaupun jauh dari medan tempur.