Brazil Tolak Sistem Pertahanan Udara Akash Buatan India, Pilih EMADS Dibangunkan MBDA

Dalam apa yang disifatkan sebagai keputusan yang mengecewakan industri pertahanan India, Brazil dilaporkan telah menggantung rundingan untuk memperolehi sistem pertahanan udara Akash selepas dikatakan tidak berpuashati dengan prestasi peluru berpandu itu.

Sebaliknya negara Amerika Latin itu memilih untuk berunding dengan konglomerat pertahanan Eropah, MBDA bagi memperolehi sistem pertahanan udara Enhanced Modular Air Defence Solutions (EMADS).

Sebagaimana telah dilaporkan, Tentera Darat Brazil sedang berunding kontrak bernilai hampir US$1 billion untuk memperolehi sistem pertahanan udara EMADS, yang dilengkapi dengan peluru berpandu Common Anti-Air Modular Missile –Extended Range (CAMM-ER).

Peluru berpandu CAMM-ER itu berkeupayaan membedil sasaran sejauh 40km berbanding peluru berpandu Akash yang berkeupayaan memdil sasaran sejauh di antara 25km hingga 30km.

Media-media India yang memetik Rio Times yang menyatakan bahawa Brazil mendapati sistem pertahanan udara Akash “kurang sesuai”  dalam bertahan daripada serangan pesawat-pesawat berkelajuan tinggi dan rendah,dron dan peluru-peluru berpandu.

Sementara itu, sistem pertahanan udara EMADS menarik perhatian tentera Brazil berikutan prestasinya yang telah pun terbukti di dalam penggunaannya oleh negara-negara anggota NATO.

Tentera Darat British telah mula menggunakan sistem pertahanan udara EMADS sejak 2018 di bawah program Land Ceptor.

European Modular Air Defence System (EMADS) merupakan salah satu sistem pertahanan udara jarak sederhana moden yang dibangunkan oleh gergasi industri pertahanan Eropah, MBDA, bagi memenuhi keperluan taktikal pasukan darat abad ke-21.

Konsep EMADS direka berasaskan prinsip modulariti, membolehkan setiap komponennya disesuaikan mengikut misi, ancaman dan keperluan operasi sesebuah negara.

EMADS menjadikan peluru berpandu CAMM-ER (Common Anti-Air Modular Missile-Extended Range) sebagai tulang belakang kepada keseluruhan sistem, memberikan fleksibiliti untuk menangkis ancaman dari udara termasuk pesawat pejuang, helikopter, dron dan peluru berpandu kruis.

Satu kelebihan besar EMADS ialah keupayaan ‘360-degree coverage’, di mana pelancaran menegak CAMM membolehkan sistem menyerang sasaran dari sebarang arah tanpa perlu memusingkan pelancar atau kenderaan.

Dari segi radar, EMADS biasanya diintegrasikan dengan radar AESA (Active Electronically Scanned Array) seperti Saab Giraffe atau radar peninjau jarak jauh Thales, bergantung kepada keperluan pelanggan.

Reka bentuk terbuka EMADS juga membolehkan sistem dihubungkan dengan Command and Control (C2) pelbagai jenis, sama ada rangkaian NATO Link 16 atau rangkaian taktikal kebangsaan.

Kelebihan ini menjadikan EMADS mudah diintegrasi dengan rangkaian pertahanan udara berlapis sedia ada, sebagai ‘layer’ tambahan bagi jarak sederhana.

Satu lagi aspek menarik EMADS adalah masa persiapan operasi yang pantas — MBDA mendakwa sistem ini boleh dipasang dan bersedia menembak dalam masa hanya beberapa minit selepas tiba di lokasi.

Setiap bateri EMADS boleh diangkut menggunakan trak logistik standard atau kenderaan taktikal, menambahkan lagi tahap mobiliti serta keupayaan ‘shoot and scoot’ untuk mengelak serangan balas.

Sistem pertahanan udara EMADS dilengkai dengan peluru berpandu CAMM-ER.

CAMM-ER atau Common Anti-Air Modular Missile – Extended Range merupakan peluru berpandu modular jarak sederhana ke jarak jauh yang dibangunkan oleh MBDA bagi mengukuhkan ‘layer’ pertahanan udara generasi terkini.

Sebagai evolusi kepada varian CAMM asal, CAMM-ER direka khusus untuk memberikan jangkauan tembakan yang lebih panjang, dengan anggaran jarak efektif sehingga 45-50 kilometer berbanding CAMM standard sekitar 25 kilometer.

Peningkatan jarak ini dicapai melalui penggunaan motor roket baharu yang lebih berkuasa, memberikan kelajuan lebih tinggi dan masa terbang lebih panjang, seterusnya meluaskan zon perlindungan bagi pasukan darat atau aset strategik.

Seperti varian CAMM lain, CAMM-ER mengekalkan konsep pelancaran ‘soft vertical launch’, di mana peluru berpandu dilontar ke udara menggunakan tekanan gas sebelum enjin utama diaktifkan, mengurangkan risiko kerosakan pelancar serta meminimumkan jejak panas.

Satu kelebihan unik CAMM-ER ialah keupayaan ‘360-degree engagement’, membolehkan sistem menyerang sasaran dari sebarang sudut tanpa perlu memusingkan pelancar — sesuatu yang sangat penting untuk pertahanan pantas terhadap serangan dari pelbagai arah.

Peluru berpandu ini menggunakan teknologi ‘active radar seeker’ yang membolehkan ia mengunci dan menjejak sasaran secara autonomi pada fasa terminal, tanpa perlu bergantung sepenuhnya kepada radar penjejak darat.

Akash merupakan sistem pertahanan udara jarak sederhana buatan dalam negara India yang dibangunkan oleh Defence Research and Development Organisation (DRDO) sebagai salah satu komponen utama usaha New Delhi untuk mencapai ‘Atmanirbhar Bharat’ atau kemandirian pertahanan.

Radar Rajendra 3D Passive Array direka untuk mengesan sehingga 64 sasaran serentak dan menjejak sehingga 12 sasaran pada jarak lebih 60 kilometer, memberikan ‘situational awareness’ yang diperlukan untuk pertahanan berlapis.

Salah satu kekuatan Akash ialah keupayaan ‘multi-target engagement’ di mana beberapa sasaran boleh diserang serentak, menjadikannya efektif untuk bertahan daripada serangan serentak pesawat atau dron.

Sebagai sistem indigenous, Akash telah melalui beberapa penambahbaikan sejak dekad lalu, termasuk versi Akash-1S yang mempunyai ‘seeker’ tambahan pada peluru berpandu untuk meningkatkan ketepatan pada fasa terminal.

Selain itu, India juga membangunkan Akash-NG (Next Generation) yang dikatakan mampu mencapai jarak tembakan sehingga 40 kilometer dengan radar AESA baharu serta motor roket dwi-nadi (dual-pulse rocket motor) untuk kelajuan dan manuver lebih baik.

Akash-NG juga bakal menggunakan ‘active radar seeker’ pada peluru berpandu, menjadikan ia lebih sukar diganggu EW musuh berbanding varian command guidance asal.

Tentera Darat India (IA) dan Tentera Udara India (IAF) merupakan pengguna utama Akash, dengan puluhan skuadron telah diatur di sepanjang kawasan sensitif seperti sempadan dengan Pakistan dan China.

India juga dilaporkan telah mengeksport sistem Akash ke beberapa negara rakan strategik di Asia Tenggara dan Afrika, sebagai sebahagian daripada usaha mempromosikan eksport pertahanan di bawah ‘Make in India’.

Dalam konteks geo-strategik, kehadiran Akash memberi isyarat bahawa India berupaya membangunkan sistem pertahanan udara berlapis tanpa terlalu bergantung kepada pembekal luar seperti Rusia atau Israel.

Meskipun Tentera Udara India masih menggunakan S-400 Triumf dan Spyder SR untuk jarak lain, Akash berperanan sebagai ‘gap-filler’ untuk zon jarak sederhana yang paling kerap disasarkan serangan.

Keupayaan mobiliti Akash, khususnya varian beroda untuk Tentera Darat India, membolehkan sistem ini bergerak bersama kolum armor di medan terbuka, melindungi formasi daripada serangan udara jarak dekat.

Dalam beberapa latihan ketenteraan, Akash telah menunjukkan kebolehpercayaan untuk memintas peluru berpandu kruis simulasi, menjadikannya relevan dalam senario peperangan generasi keempat.

Bagaimanapun, terdapat juga cabaran dari segi sensitiviti radar Rajendra terhadap ‘clutter’ di kawasan pergunungan dan iklim tropika, yang kini ditangani melalui penambahbaikan sensor AESA pada Akash-NG.

India turut mempertimbangkan untuk mengintegrasikan Akash ke rangkaian IAMD bersama sistem radar jarak jauh seperti Swordfish, bagi memberikan perlindungan menyeluruh kepada bandar strategik dan pangkalan udara di sepanjang Lembah Himalaya.

Kejayaan Akash sebagai produk buatan tempatan juga memberi India leverage politik, kerana ia tidak tertakluk kepada sekatan eksport atau sekatan teknologi yang sering dikenakan oleh kuasa besar.

Dalam era serangan dron murah dan ‘saturation attack’, DRDO dan Bharat Dynamics Limited (BDL) sedang membangunkan varian Akash untuk lebih tahan ‘swarm’ serta meningkatkan nisbah kos-efektif berbanding menggunakan peluru berpandu jarak jauh yang mahal.

Melalui peningkatan ini, India berharap Akash akan terus relevan sebagai ‘workhorse’ pertahanan udara jarak sederhana untuk sekurang-kurangnya satu atau dua dekad mendatang.